Jaki gramofon kupić?

Zasada działania gramofonu

Gramofon to urządzenie, które zostało wymyślone 130 lat temu na podstawie fonografu. Składa się z silnika, kabli sygnałowych, talerza ze szpindlem, wkładki z igłą i ramienia. Taki odtwarzacz muzyczny wykorzystuje prawa fizyki. Otóż każdy dźwięk jest słyszalny poprzez drgania powietrza, a zwłaszcza dzięki zmianom ciśnienia – te właściwości stały się podstawą pracy urządzenia. Płyta gramofonowa zostaje stworzona przez wykonanie w niej spiralnego i nieregularnego rowka. Igła w urządzeniu, przesuwając się wzdłuż takich wyżłobień, poddana jest drganiom, które następnie przekształcane są w sygnał dźwiękowy. W nowych modelach owe drgania igły gramofonowej są wzmacniane i przekształcane elektronicznie, dzięki czemu sygnał nie jest odtwarzany za pomocą membrany, lecz już w głośnikach.

Na co zwrócić uwagę kupując gramofon?

1. Sposób obsługi gramofonu: manualnie, półautomatycznie, automatycznie
2. Rodzaj użytego napędu: paskowy, bezpośredni
3. Podstawa gramofonu
4. Rodzaj igły: sferyczna, eliptyczna, liniowa
5. Typ wkładki gramofonowej: elektromagnetyczna (MM), magnetoelektryczna (MC)
6. Rodzaj ramienia
7. Przedwzmacniacz
8. Polecani producenci gramofonów

1 Sposób obsługi gramofonu

Planując zakup gramofonu, należy zwrócić uwagę na sposób jego obsługi. Według tego kryterium wyróżniamy trzy kategorie:

• Gramofon manualny – w manualnym gramofonie wszelkie czynności związane z odtwarzaniem dźwięków muszą być wykonane przez nas samych. Musimy ręcznie podnieść ramię, przesunąć je tak, aby igła znalazła się nad wybranym fragmentem płyty, a następnie opuścić ramię. Kiedy znajdzie się ono nad talerzem, silnik urządzenia powinien się włączyć. Zatrzymanie odtwarzania odbywa się poprzez podniesienie ramienia. Po zakończeniu płyty musimy także samodzielnie wyłączyć gramofon. Modele z wyższej półki cenowej to z reguły gramofony manualne. Cieszą się one największym uznaniem wśród audiofilów.

Modele z wyższej półki cenowej to z reguły gramofony manualne. Cieszą się one największym uznaniem wśród audiofilów.

• Gramofon półautomatyczny – tego typu urządzenie działa na bardzo podobnych zasadach, co manualne wersje. Różnica polega na tym, iż posiada wbudowany automatyczny mechanizm – „Auto-Return”, który aktywuje się wraz z końcem odtwarzania płyty. Może on podnieść ramię oraz przenieść je z powrotem na stopkę, opuścić ramię, a następnie wyłączyć silnik obracający talerz. Niektóre gramofony półautomatyczne posiadają przycisk „Stop”, który umożliwia ręczne uruchomienie funkcji „Auto-Return” w trakcie odtwarzania płyty.

• Gramofon automatyczny – urządzenie to stanowi rozwinięcie modelu półautomatycznego. Oprócz wspomnianej wcześniej funkcji „Auto-Return”, posiada też opcję automatycznego rozpoczęcia odtwarzania płyty – „Auto-Start”. Uruchamiana jest ona przyciskiem „Start”, który włącza silnik, podnosi ramię i przenosi je na początek płyty, a następnie opuszcza tym samym rozpoczynając odtwarzanie. Przycisk „Stop” działa w taki sam sposób, jak w gramofonie półautomatycznym. Automatyczny odtwarzacz płyt winylowych może posiadać też funkcję automatycznego powtarzania – „Auto-Repeat”, która działa następująco: po włączeniu się mechanizmu „Auto-Return” uruchamia się funkcja „Auto-Start”. Sprawia to, że płyta jest odtwarzana bez przerwy.

2 Rodzaj użytego napędu

Kolejną kwestią do rozważenia jest wybór odpowiedniego napędu, w który wyposażony jest gramofon. Tutaj wyróżniamy dwa rozwiązania:

• 

  napęd paskowy – jest to podstawowy rodzaj napędu w wielu gramofonach, zarówno tańszych jak i droższych modelach audiofilskich. Ma prostą budowę, a do pracy wykorzystuje wolnoobrotowy silnik z krążkiem. Zawarty w nim pasek łączy krążek silnika z obręczą dolnej części talerza. W taki oto sposób moment obrotowy silnika zostaje przeniesiony na talerz. Jego największą zaletą jest niewątpliwie cicha praca oraz ograniczenie drgań przekazywanych przez silnik na talerz. Wadą jest jednak fakt, iż pasek gumowy z czasem zużywa się i musi zostać co jakiś czas wymieniony. W przeciwnym razie może on wpłynąć na jakość dźwięków, powodując nieoczekiwane zwalnianie lub przyśpieszanie rytmu.

• napęd bezpośredni – jest to na chwilę obecną najbardziej zaawansowany rodzaj napędu, który wiele lat temu został wynaleziony przez legendarną firmę Technics. Posiada on sterowany elektronicznie silnik, który jest umieszczony bezpośrednio pod talerzem. Wprowadza on w ruch oś z talerzem. Ponieważ pozbawiony jest kółek i pasków, uchodzi zazwyczaj za niezawodny. Często wykorzystywany jest przez DJ-ów. Oczywiście jego główną zaletą jest niska awaryjność oraz precyzyjne i stabilne obroty talerza. Wady można zauważyć, gdy natrafi się na gramofon wykonany z gorszych materiałów, które będą miały spory wpływ na efekty dźwiękowe.

3 Podstawa gramofonu

Podstawa jest jednym z najważniejszych elementów w gramofonie odpowiedzialnych za jakość dźwięku. Dla wielu osób liczą się przede wszystkim względy estetyczne, jednak prawdą jest, że budowa urządzenia wiele może nam powiedzieć o niwelowaniu drgań i jakości muzyki. Owe drgania mogą zniekształcać, a nawet niszczyć charakter sygnału z płyty. Dlatego też konieczna jest ciężka, stabilna podstawa osadzona na dobrej konstrukcji, najlepiej drewnianej.

Dlatego też konieczna jest ciężka, stabilna podstawa osadzona na dobrej konstrukcji, najlepiej drewnianej.

Ponieważ takie rozwiązanie nie zawsze jest opłacalne w produkcji, dlatego też zaczęto stosować zupełnie nowy system zawieszenia zwany sub-chassis. Jest on ulokowany w środku obudowy, w wyniku czego sam silnik gramofonu osadzony jest dosyć sztywno, a talerz i ramię mogą być umieszczone na sprężynach.

4 Rodzaj igły

Kolejnym elementem budowy gramofonu, na który należy zwrócić uwagę, jest rodzaj igły. Wyróżniamy tutaj trzy główne modele.

• Szlif sferyczny – jest to podstawowy typ igły stosowany w gramofonach. Budową może nam przypominać końcówkę kulkowego długopisu. Jest to rozwiązanie stosowane w tańszych urządzeniach, których użytkownicy nie przywiązują ogromnej wagi do czystości odtwarzanego dźwięku. Szlif sferyczny sprawdza się niezwykle dobrze w przypadku gorzej nagranych lub starych winyli.

• Szlif eliptyczny – jest to bardziej zaawansowany szlif, który kosztuje więcej od sferycznego, lecz zapewnia przez to dużo lepszą jakość dźwięku. Ma mniej zaokrąglony kształt, co skutkuje większym kontaktem igły ze zboczami rowka w płycie. Igła po prostu lepiej dopasowuje się do wgłębień, co z kolei pozwala na wydobycie większej ilości dźwięków. Szlify te są precyzyjniej wykonane w stosunku do sferycznych. Nawet osoby z gorszym słuchem muzycznym zauważą lepsze przetwarzanie wysokich tonów. Żywotność takiej igły jest znacznie wyższa, a jej zużycie przekładające się na gorszą jakość dźwięku odczujemy dopiero po dłuższym czasie.

• Szlif liniowy – jest to najbardziej zaawansowany szlif na rynku. Jego stworzenie podyktowane zostało wypuszczeniem na rynek płyt ze znacznie lepszą jakością tłoczenia. Japońska firma, która jako pierwsza wprowadziła ten szlif na rynku, zdecydowała się na zaostrzenie końcówki igły. Choć zmniejszyło to horyzontalny kontakt igły z rowkiem płyty, to jednak polepszona została wertykalna powierzchnia jej kontaktu z bokami rowka – stąd też wzięła się nazwa szlifu. Taka igła zapewnia o wiele wierniejsze odtwarzanie dźwięków o wysokich częstotliwościach.

Większość igieł na główkę wykonaną z diamentu, dlatego ich żywotność jest dość długa i wynosi od 2000 do 4000 godzin. Po tym okresie wskazana jest ich wymiana. Bez trudno można wykonać to samodzielnie w gramofonach z wkładką typu MM. W przypadku modeli z wkładką typu MC często potrzebna jest pomoc specjalisty.

5 Typ wkładki gramofonowej

Następnym czynnikiem, który warto wziąć pod uwagę przy zakupie, jest typ wkładki gramofonowej. To ona wraz z igłą decyduje o jakości odtwarzanego dźwięku.

• Wkładka elektromagnetyczna MM – w tym modelu igła gramofonu połączona jest z magnesem lub zworą magnetyczną, w wyniku czego poruszają się one wspólnie. Ruch zostaje przeniesiony na magnes lub zaworę wewnątrz cewki. Jest ona nieruchoma, przez co bywa większych rozmiarów. Napięcie wytwarzane przez taką wkładkę wynosi z reguły między 2,5 a 7,5 mV.

• Wkładka magnetoelektryczna MC – tutaj z kolei igła współpracuje z cewką poruszającą się w polu nieruchomego magnesu stałego. Tego typu wkładki charakteryzują się niskim napięciem wejściowym, przez co niezbędne jest stosowanie przedwzmacniacza gramofonowego. Przez mniejszą masę oraz szybszy czas reakcji są uznawane za lepsze od wersji elektromagnetycznych. Oferują przy tym znacznie niższe napięcie, rzędu 0,1-2,0 mV. W ofercie kilku producentów można spotkać także wysokopoziomowe wkładki MC, w których napięcie wyjściowe jest zbliżone do tego, które oferują nam wkładki MM.

6 Rodzaj ramienia

Rodzaj ramienia gramofonowego również ma spore znaczenie dla miłośników tych urządzeń. Ważny jest nie tylko jego kształt, lecz też regulacja nacisku igły oraz siły odśrodkowej. Tę część gramofonu możemy podzielić ze względu na trzy czynniki: kształt, długość i łożyskowanie.

Jeśli chodzi o kształt, to ramię gramofonu może być proste, poprzeczne, w kształcie litery J lub S. Te ostatnie najczęściej można spotkać w gramofonach DJ’skich.

W przypadku długości spotykamy się najczęściej z modelami o rozmiarach do 9 cali, choć popularne są także wersje 12-calowe, a nawet i dłuższe.

Ramiona gramofonu różnią się również ze względu na zawarte w nich łożyskowanie. To ono właśnie pozwala ramieniu na ruch w pionie i poziomie, a także utrzymuje odpowiednią sztywność. W licznych modelach stosowane jest łożyskowanie uniwersalne, które podpiera ramię na ostrym stożku, co powoduje mały opór ruchu. Niestety z takim ramieniem wiąże się konieczność stabilizowania. Inaczej bywa z wersjami opartymi na trzpieniach stożkowych, gdzie stosowane są dwie pary łożysk kulkowych w różnych kombinacjach. Tutaj regulacja jest trudniejsza do wykonania, a co za tym idzie – taka metoda jest oferowana bardziej doświadczonym użytkownikom gramofonów.

Istotne jest również to, aby ramię posiadało regulację nacisku igły oraz siły odśrodkowej. Decyduje to między innymi o barwie dźwięku. Siła nacisku wpływa na jakość dźwięku, a jej wartość najczęściej wynosi średnio od 1,75 do 2 g. Ustawienie wartości siły odśrodkowej zapobiega z kolei wydostawaniu się igły z rowków płyty winylowej.

7 Przedwzmacniacz

Przedwzmacniacz jest urządzeniem polecanym, lecz nie wymaganym w gramofonach. Przede wszystkim istotne będzie sprawdzenie, czy nasz podstawowy wzmacniacz jest wyposażony w wejście Phono. W sytuacji, kiedy nie posiada on takiego wejścia, to konieczny będzie zakup przedwzmacniacza gramofonowego. Jego nadrzędnym zadaniem jest konwersja sygnału z wkładki na sygnał liniowy. Dopiero w takiej postaci trafia on do wzmacniacza. Ma on z reguły postać pudełka lub karty montowanej w podstawowym wzmacniaczu. Można zakupić osobno przedwzmacniacz do swego urządzenia bądź zdecydować się na nowy model, który takowy już posiada w standardzie. Jeśli wiążemy większe nadzieje ze swym gramofonem, to lepiej zaopatrzyć się jednak w model z osobnym przedwzmacniaczem, albowiem daje to nam lepsze pole do manewru przy ewentualnym zmienianiu konfiguracji odtwarzacza.

8 Polecani producenci gramofonów

Z oczywistych względów wraz ze wzrostem popularności tych urządzeń na rynku pojawiło się całkiem sporo producentów sprzętu gramofonowego. W praktyce jeszcze bardziej utrudnia to wybór idealnego dla siebie modelu. Naszym zdaniem szczególnie polecane są gramofony takich marek jak: Denon, Technics, Audio-Technica, Hyundai, Pioneer, Lenco, Camry, Marantz, Pro-Ject, Rega, Thorens, Ion, Music Hall, Reloop.

Gramofony niewątpliwie przeżywają swój renesans. Są to oczywiście urządzenia, które nie zastąpią nam odtwarzaczy elektronicznych. Traktować je powinniśmy jako coś awangardowego, pozwalającego cieszyć się muzyką w domowym zaciszu lub wprowadzającego ciekawy klimat na imprezach.